naaiSak SahraMtIla maulaIMkirtaM AgadIM pihlaI SaaLa idnaakM. 13 Aa^gasT 1832 saalaIM iflD maaSa-la maa^MTgaa^marI yaaMcaI pNajaI imasaosa. foArr yaaMnaI ]GaDlaI tI hllaIMcao pozo hayaskUla Aaho. %yaaca jaagaovar poSavyaaMcaa jaunaa vaaDa haota‚ %yaaMtca hI SaaLa Bart Asao. 1833 saalaaMt hjar maulaIMcaI saM#yaa SaokDa 65 var gaolaI haotI. 1836 maQyao SaaLolaa jaaoDUna maulaIMkirtaM ek vasatIgaRh ]GaDNyaaMt Aalao.

1855 saalaaMt sadr SaaLa naaSakaMtUna SarNapUraMt AaNalaI tovhaMpasaUna tI maulaaM – maulaIMsaazI sau$ krNyaat AalaI. itlaa laagaUna maulaaMmaulaIcao inarinaraLIM vasatIgaRhoM haotI. sadr SaaLoMtUna sautarkama‚ ivaNakama‚ pustkbaaMQaNaI CapKanaa vagaOro saarKo ]Vaoga QaMdohI iSakivalao jaat haoto.

sarkarnaoM Aaif`kohuna AaNalaolyaa gaulaama maulaaM – maulaIMnaa yaa SaaLoMt 1860 to 1889 pya-t iSaxaNa doNyaaMt Aalao. %yaa maulaaM – maulaIMkrtaM Kasa vasatIgaRh ]GaDNyaaMt Aalao haoto‚ %yaaMcaa sava- Kca- sarkar caalavaIt Asao.

1922 saalaIM maulaaMcyaa ]dyaaoga–QaMdo iSaxaNaacyaa SaaKa manamaaD yaoqaoM naoNyaaMt yao}na 1935 saalaaMt maulaaMcao vasatIgaRhhI manamaaDlaa halaivaNyaaMt AalaoM.

saMt AaMid`yaa p`aqaimak SaaLa‚ SarNapUr‚ naaiSak‚ hI Aaja hI caalaU AsaUna jyaa iba`iTSa kaLIna [maartIt hI SaaLa kaya-rt haotI tI [maart Aata kahI taMi~k ADcaNaImauLo taoDNyaat AalaI Aaho va hyaa SaaLolaa 01 jaanaovaarI 2000 saalaa pasaUna naaiSak Dayasaosana ka^]insala pI.TI.Aar.DI ¹ 2 hyaa T/sT nao SarNapUratIla maISana maLyaat naivana jaagaa Alaa^T k$na toqao hI SaaLa sau$ krNyaat AalaI Aaho.

hI SaaLa maharaYT/ sarkar d\vaaro Anaudainat Aaho. hyaa SaaLocaa AByaasaËma À isala^basa‚ maharaYT/ sarkarcyaa iSaxaNa ivaBaaga ³iSaxaNa Kato´ yaaMcyaa zrivalaolyaa AByaasak`maanausaar Aaho. saMt AaMid`yaa p`aqaimak SaaLot maulaaM–maulaInaa BartIkrtaMnaa – A^D\imaSana dotaMnaa %yaacyaa vaMSa‚ rMga‚ ilaMga‚ jaat ikMvaa Qamaa- saMbaMiQat kuzlyaahI p`karcaa BaodBaava ³iDisËimanaoSana´ kolao jaat naahI.

AamhI Asao ivad\yaaqaI- imaLvaNyaacaa p`ya%na krtao kI jao SaaLocyaa Ëma JauMja do}na puNa- k$ Sakta‚ jao SaaLot iSakNyaa krIta ija&asaU va ]%sauk Aahot AaiNa jyaaMcao palak SaaLocyaa imaSana kaya-cyaasa paMizMbaa doNaaro va samaqa-na krNaaro Aahot.

saMt AaMid`yaa p`aqaimak SaaLot sava- vaYa- straMvar ivad\yaaqaI- svaIkarlao jaatat‚ f@t vaga-t iDivhjana vaa[ja jaagaa ]plabQa AasaNao AavaSyak Aaho.

hI SaaLa [ya%ta pihlaI ³1´ to [ya%ta saatvaI ³7´ pya-Mt Aah‚o eka vagaa-t 40 to 45 ivad\yaaqaI- Asatat tsaoca sadyaa hyaa SaaLot sava-saaQaarNa ekuna 550 ivad\yaaqaI- iSakt Aahot.

imasTr. dadajaI ]%tma AhIro ho hyaa SaaLo cao mau#yaQyaapk mhNauna kama baGat Aahot.

saMt AaMid`yaa p`aqaimak SaaLa‚ SarNapUr‚ naaiSak. ³Saalaoya saimatI´. A.Ë. naava pd 1. ra[-T rovh. Pa`idp lamauvaola kaMbaLo. caoArmana 2. rovh. A$Na baoMJaaimana iSaMdo. ivaSvast 3. rovh. e. pI. AapTo. ivaSvast 4. ba`dr. dovaoMd` pu$Yaao%tma iSaMdo ivaSvast 5. imasTr. dadajaI ]%tma AhIro saoËoTrI 6. ba`dr. ASaaok rfayala saaLvaI. sadsya 7. EaImatI. ko.pI. AaohaoL iSaxak p`itinaQaI 8. EaI. esa.saI. caaMdokr iSaxakotr p`itinaQaI

saMt AaMid`yaa p`aqaimak SaaLa‚ SarNapUr‚ naaiSak. naaiSak Dayasaosana ka^]insala pI.TI.Aar.DI ¹ 2 T/sT ³saMsqaa kaya-karNaI´. A.Ë. naava pd 1. ra[-T rovh. Pa`idp lamauvaola kaMbaLo. A^Dvhaok caoArmana 2. rovh. A$Na baoMJaaimana iSaMdo. vakI-Mga T/sTI 3. A^DvhaokoT EaI. vhI. ko. pMDIt. saicava 4. ba`dr. dovaoMd` pu$Yaao%tma iSaMdo Kijanadar 5. rovh. e. pI. AapTo. ivaSvast 6. rovh. Da^. jaa^na. p`Baakr. ivaSvast 7. EaI. baI. pI. kaLsaokr. ivaSvast

AamhI Aaplao va Aaplyaa maulaaMnacao Aamacyaa saMt AaMid`yaa p`aqaimak SaaLomaQyao svaagat krtao.

	imasTr. dadajaI ]%tma AhIro.
	³ mau#yaQyaapk ´
*   SaaLa¸ ivadyaaqaI- va iSaxak vaRMd.   *